میکروب‌شناسی یا ریززیست‌شناسی یا میکروبیولوژی (به فرانسوی: Microbiologie، میکروبیولوژی)(به انگلیسی: Microbiology، مایکروبایالوجی) دانشی است که دربارهٔ شکل، ترکیب، ویژگی‌ها و بیماری‌زایی ریزسازواره‌ها (میکروارگانیسم‌ها) یا جانداران بسیار ریز بحث و گفتگو می‌کند. جاندارانی که در میکروبیولوژی بیشتر بررسی می‌شوند شامل پروکاریوت‌ها (باکتری‌ها)، ویروس‌ها، و یوکاریوت‌هایی مانند قارچ و تک سلولی‌ها یا پروتوزوئرها می‌باشد. پروکاریوت‌ها ریزسازواره‌هایی هستند که دی‌ان‌ای آن‌ها به‌طور فیزیکی از سیتوپلاسم جدا نشده‌است.
نخستین کسی که در مورد موجودات میکروسکوپی اندیشید، دانشمند ایتالیایی، گیرولامو فراکاستورو بود که گمان می‌کرد بیماری‌ها واگیردار هستند. با این که زاخاریاس یانسن در سال ۱۶۰۹ اساس میکروسکوپ را کشف کرد، اما پایه‌ریزی دانش میکروب‌شناسی به قرن ۱۷ میلادی بازمی‌گردد که یک بازرگان پارچهٔ هلندی به نام آنتونی فان لیوون‌هوک توانست با میکروسکوپ اختراعی خود، نخست الیاف پارچه‌ها و سپس دنیایی از موجودات و ذرات ریز را در قطره آب برکه مشاهده کند. او حتی توانست گلبول قرمز را هم ببیند. در اواخر قرن ۱۷ نظریه تولید خودبخودی مورد بحث قرار گرفت. در این زمان بسیاری از دانشمندان از جمله فرانسیکو ردی، فکر می‌کردند میکروارگانیسم‌ها از مواد غیر زنده ایجاد شده‌اند. در سال ۱۷۶۶ اسپالانزانی نتیجه گرفت که میکروب‌ها از هوای غیرسترون وارد محلول‌های غذایی شده و آن‌ها را فاسد می‌کنند. دو دانشمندی که به کنار گذاشتن نظریه خلق‌الساعه کمک شایانی کردند شیمیدان فرانسوی به نام لویی پاستور و پزشک انگلیسی به نام تندال بود. در ۱۰۰ سال گذشته میکروب شناسان موفق به دریافت چند جایزه نوبل شده‌اند.
در آزمایشگاه های تشخیص طبی بخش میکروب‌شناسی تنها واحدی است که همچنان غیروابسته به دستگاه های اتوماتیک و آنالایزرهای پیشرفته فعالیت می‌کند. این بخش چون بر پایه ی کار عملی بر روی نمونه‌های بالینی و تشخیص نهایی استوار است، لذا نیاز به نظارت روزانه از سوی مسئولین مربوطه دارد تا تمامی گزینه‌های دخیل در تشخیص نهایی نتایج بیماران دور از خطا و تحت برنامه‌های کنترلی باشند.
در راستای این امر، در آزمایشگا زیباشهر جامع‌ترین برنامه‌ی نظارتی و کنترل کیفی با تمامی جزئیات تاکید شده در دستورالعمل‌های آزمایشگاه مرجع سلامت وزارت بهداشت، طرح‌ریزی و اجرا شده است
